ANNE-GENEVIÈVE BÜTIKOFER, H+ Direktorin

Qualitätsfördernder Strukturwandel statt Kostenziele

Publiziert

Um das Kostenwachstum im Bereich der obligatorischen Krankenpflegeversicherung (OKP) zu bremsen, setzt der Bundesrat ein Kostendämpfungsprogramm um. Es setzt sich aus den Massnahmenpaketen 1 und 2 zusammen. Das zweite Paket «Massnahmen zur Kostendämpfung – Paket 2» stellt den indirekten Gegenvorschlag zur Volksinitiative «Für tiefere Prämien – Kostenbremse im Gesundheitswesen (Kostenbremse- Initiative)» der Mitte dar. H+ ist der Ansicht, dass sowohl die Kostenbremse-Initiative als auch der indirekte Gegenvorschlag des Bundesrats abzulehnen sind.

Wie der Bundesrat lehnt H+ die Kostenbremse-Initiative ab, da es zu kurz greift, das Kostenwachstum im Gesundheitswesen an die Wirtschaftskonjunktur und an die Lohnentwicklung zu koppeln. Dies wäre nicht bedarfsgerecht und H+ befürchtet, wie auch der Bundesrat, dass es unter diesen Umständen zu Rationierungserscheinungen kommen könnte. Der medizinische Bedarf nimmt in einer Rezession nicht ab und bei Wirtschaftswachstum wieder zu. Der Verlauf ist tendenziell eher antizyklisch. Selbstverständlich kann die Finanzierung des Gesundheitswesens nicht gänzlich von der Wirtschaftsleistung eines Landes losgelöst werden. Aber eine zu enge Koppelung an das Bruttoinlandsprodukt oder an die Lohnentwicklung würde dem Bedarf an eine qualitativ hochstehende Versorgung nicht gerecht werden.

Auch der indirekte Gegenvorschlag ist aus Sicht von H+ der falsche Weg. Der Bundesrat möchte damit medizinisch nicht begründete Leistungen und ein entsprechendes Mengenwachstum verhindern. Dies lässt sich aber mit Kostenzielen nicht erreichen. Kostenziele betreffen alle Leistungen, also auch medizinisch begründete. Warum unter dem Regime von Kostenzielen nur gerade die medizinisch nicht begründeten unterlassen werden sollen, ist nicht nachvollziehbar.

Der indirekte Gegenvorschlag würde zudem die Abkehr vom regulierten Wettbewerb und die Einführung einer beim Bund zentralisierten, planwirtschaftlichen und rein kostenbasierten Steuerung des Gesundheitswesens bedeuten. Ein derart tiefgreifender Systemwechsel gefährdet die qualitativ hochstehende und innovative Gesundheitsversorgung in der Schweiz.

Der indirekte Gegenvorschlag würde ausserdem zu Verteilkämpfen führen auf den Ebenen des Bundes – aufgrund der Zuteilung der Leistungen zu den Kostenblöcken – und der Kantone mit der Festlegung der Kostenziele pro Kostenblock. Durch den Verteilkampf um die Kostenblöcke wird die Fragmentierung des Gesundheitswesens in 26 Kantonen, in Sektoren und Disziplinen («Silos») zementiert. Bestrebungen nach regionaler Planung und integrierter, sektorenübergreifender Koordination der Versorgung werden konterkariert. Aus Sicht von H+ wäre das ein Irrweg.

Anstatt Kostenzielen braucht es einen qualitätsfördernden und kostendämpfenden Strukturwandel in der Spitallandschaft, um dem Kostenwachstum entgegenzuwirken. Das Versorgungssystem muss unter Qualitätsaspekten gestaltet und die Anreizstrukturen müssen für eine optimale Nutzung der Ressourcen verändert werden.

Strukturwandel als Lösung vorzuziehen
Als Alternative zu den Vorlagen setzt sich H+ für einen kostendämpfenden, qualitätsfördernden Strukturwandel im Gesundheitswesen ein. Dabei werden mit geeigneten Qualitätsinstrumenten Anreize gesetzt, um unbegründete Leistungen zu vermeiden, die damit verbundene Mengenausweitung zu begrenzen und die Wirtschaftlichkeit zu fördern. Die besten Instrumente, um die Wirtschaftlichkeit (d. h. das Kosten-Nutzen Verhältnis) zu fördern, sind Qualitätsinstrumente. Durch die Schaffung einer hohen Ergebnistransparenz, d. h. einer erweiterten Sicht von Qualität und einem neuen Verständnis von Patientenorientierung. Qualität und Wirtschaftlichkeit werden langfristig gesichert mit:

  • der breiten Aus- und Bewertung von Outcome-Indikatoren,
  • der Festlegung und Messung vonDiagnose- und Indikationsqualität,
  • mit Prozessmanagement.

Das Versorgungssystem muss unter Qualitätsaspekten gestaltet werden und die Anreizstrukturen müssen für eine optimale Nutzung der Ressourcen verändert werden, beispielsweise mit Patient Reported Outcome Measures (PROMS) und Pay for Performance. Im Übrigen können nur Effizienzgewinne dazu beitragen, dass auch den vielen weiteren Herausforderungen des Gesundheitswesens, wie beispielsweise dem Fachkräftemangel, dem technischen Fortschritt und den gehobenen Ansprüchen der Patientenklientel begegnet werden kann.

In dieser Rubrik äussern Vertreter aus dem Gesundheitswesen ihre Meinung zu aktuellen Themen.

EVENTS

e-Healthcare Circle

Immer wieder wird erzählt, welche positiven Wirkungen Digitalisierung auf das Gesundheitswesen haben kann.

Datum: 15.–16. Juni 2023

Ort: hybrid – physisch als auch virtuell (CH)

MedTech Summit

Kongress mit technologie- und marktrelevante Themen aus der Medizintechnik- und Gesundheitsbranche

Datum: 19.-23. Juni 2023

Ort: Brussels, Belgium (D)

Automatica

Leitmesse für intelligente Automation und Robotik

Datum: 27.-30. Juni 2023

Ort: München (D)

Blezinger Healthcare

8. Fachkonferenz - Das Pflegeheim der Zukunft

Datum: 22.-23. Juni 2023

Ort: Luzern (CH)

SWISS eHEALTH FORUM

Pusher der Digitalisierung im Gesundheitswesen

Datum: 29.-30. Juni 2023

Ort: Bern (CH)

Additive Manufacturing Forum

Die Entscheider- und Expertenkonferenz bringt das gesamte Wertschöpfungssystem rund um die additive Fertigung zusammen.

Datum: 04.-05. Juli 2023

Ort: Berlin (D)

AM Expo

Fachmesse und Symposium: Inspiration, Weiterbildung und Netzwerk

Datum: 12.-13. September 2023

Ort: Luzern (CH)

Swiss Medtech Expo

Fachmesse und Symposium: Inspiration, Weiterbildung und Netzwerk

Datum: 12.-13. September 2023

Ort: Luzern (CH)

Rehacare

Die REHACARE ist die internationale Fachmesse für Rehabilitation, Prävention, Inklusion und Pflege.

Datum: 13.-16. September 2023

Ort: Düsseldorf (D)

Führungstagung

Tagung für Führungs- und Fachkräfte aus dem Gesundheits- und Sozialbereich

Datum: 19. September 2023

Ort: Kultur & Kongresshaus Aarau (CH)

CMS Berlin

Europas erfolgreichste Leitmesse für Reinigung und Hygiene

Datum: 19.-22. September 2023

Ort: Berlin (D)

Ilmac

Fachmesse für Prozess- und Labortechnologie

Datum: 26.-28. September 2023

Ort: Basel (CH)

POWTECH

Pharma.Manufacturing.Excellence

Datum: 26.-28. September 2023

Ort: Nürnberg (D)

Anuga

Weltweite Ernährungsmesse für Handel und Gastronomie/Ausser-Haus-Markt

Datum: 07.-11. Oktober 2023

Ort: Köln (D)

Blezinger Healthcare

13. Fachkonferenz - Das Spital der Zukunft

Datum: 19.-21. Oktober 2023

Ort: Luzern (CH)

iba

Die führende Weltmesse für Bäckerei, Konditorei und Snacks

Datum: 22.-26. Oktober 2023

Ort: München (D)

A + A

Internationale Fachmesse für Persönlichen Schutz, Betriebliche Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit.

Datum: 24.-27. Oktober 2023

Ort: Düsseldorf (D)

maintenance Schweiz

Schweizer Fachmesse für industrielle Instandhaltung und Facility Management

Datum: 25.-26. Oktober 2023

Ort: Zürich (CH)

Pumps & Valves

Fachmesse für Pumpen- und Ventiltechnik

Datum: 25.-26. Oktober 2023

Ort: Zürich (CH)

IN.STAND

Die Fachmesse für Instandhaltung und Services

Datum: 07.-08. November 2023

Ort: Stuttgart (D)

Medica

Die Weltleitmesse der Medizinbranche

Datum: 13.-16. November 2023

Ort: Düsseldorf (D)

igeho

Internationale Plattform für Hotellerie, Gastronomie, Take-away und Care-Institutionen in der Schweiz

Datum: 18.-22. November 2023

Ort: Basel (CH)

Expo for Decarbonised Industries

Das Fachevent zum Megatrend Dekarbonisierung, die Plattform für Energiespeicher und Klimaneutralität in Unternehmen.

Datum: 28.-30. November 2023

Ort: (D)

Heimtextil

Weltweit führende Fachmesse für Wohn- und Objekttextilien

Datum: 09.-12. Januar 2024

Ort: Frankfurt (D)

Swissbau

Die führende Plattform der Bau- und Immobilienwirtschaft in der Schweiz.

Datum: 16.-19. Januar 2024

Ort: Basel (CH)

Empack Schweiz

The Future of Packaging Technology

Datum: 24.-25. Januar 2024

Ort: Bern (CH)

LOGISTICS & AUTOMATION

Schweizer Fachmesse für Logistik und Transport

Datum: 24.-25. Januar 2024

Ort: Bern (CH)

aqua pro

B2B-Plattform in der Schweiz für Fachkräfte des Globalen Wasserkreislaufs

Datum: 07.-09. Februar 2024

Ort: Bulle (CH)

BioFach

Weltleitmesse für Bio-Lebensmittel

Datum: 13.-16. Februar 2024

Ort: Nürnberg (D)

Vivaness

Internationale Fachmesse für Naturkosmetik

Datum: 13.-16. Februar 2024

Ort: Nürnberg (D)

LOPEC

International führende Fachmesse mit Kongress für Gedruckte Elektronik

Datum: 05.-07. März 2024

Ort: München (D)

Anuga FoodTec

Internationale Zuliefermesse für die Lebensmittel-und Getränkeindustrie

Datum: 19.-22. März 2024

Ort: Köln (D)

Gastia

Die Fach- und Erlebnismesse für Gastfreundschaft

Datum: 24.-26. März 2024

Ort: Olma Messen St.Gallen (CH)

analytica

Leitmesse für Labortechnik, Analytik, Biotechnologie und analytica conference

Datum: 09.-12. April 2024

Ort: München (D)

Control

Internationale Fachmesse für Qualitätssicherung

Datum: 23.-26. April 2024

Ort: Stuttgart (D)

Altenpflegemesse

Leitmesse für die Pflegewirtschaft

Datum: 23.-25. April 2024

Ort: Essen (D)

drupa

Weltweit führende Fachmesse für Drucktechnologien

Datum: 28. Mai - 07. Juni 2024

Ort: Düsseldorf (D)

ArbeitsSicherheitSchweiz

Fachmesse für Arbeitssicherheit, Gesundheitsschutz & Gesundheitsförderung am Arbeitsplatz

Datum: 05.-06. Juni 2024

Ort: Bern (CH)

Achema

Internationale Leitmesse der Prozessindustrie

Datum: 10.-14. Juni 2024

Ort: Frankfurt am Main (D)

PFLEGE PLUS

Die Fachmesse PFLEGE PLUS bringt Fachbesucher mit ausstellenden Unternehmen, Branchenverbände sowie Experten des Pflegemarkts zusammen.

Datum: 14.-16. Mai 2024

Ort: Stuttgart (D)

all about automation

Fachmesse für Industrieautomation

Datum: 28.-29. August 2024

Ort: Zürich (CH)

FachPack

Europäische Fachmesse für Verpackung, Technik, Veredelung und Logistik

Datum: 24.-26. September 2024

Ort: Nürnberg (D)

Ilmac Lausanne

Networking. Forum. Aussteller

Datum: 25.-26. September 2024

Ort: Lausanne (CH)

Chillventa

Weltleitmesse der Kältetechnik

Datum: 08.-10. Oktober 2024

Ort: Nürnberg (D)

SIAL

Fachmesse für Nahrungsmittel-Innovationen

Datum: 19.-23 Oktober 2024

Ort: Paris (F)

ZAGG

DER BRANCHENTREFFPUNKT MIT RELEVANTEN GASTRO-TRENDS

Datum: 20.-23. Oktober 2024

Ort: Luzern (CH)

Ifas

Fachmesse für den Gesundheitsmarkt

Datum: 22.-24. Oktober 2024

Ort: Digital (CH)

all4pack Paris

The global marketplace for Packaging Processing Printing Handling

Datum: 04.-07. November 2024

Ort: Paris (F)

Swiss Handicap

Nationale Messe für Menschen mit und ohne Behinderung.

Datum: 29. November-1. Dezember 2024

Ort: Luzern (CH)

Oils + fats

Leitmesse der Öl- und Fettindustrie in Europa.

Datum: Herbst 2025

Ort: München (D)

JOBS

Datum: 01.06. 2023Ort: Zürich
Datum: 01.06. 2023Ort: Crans-Montana
Datum: 01.06. 2023Ort: Zürich
Datum: 31.05. 2023Ort: Baden
Datum: 31.05. 2023Ort: Baden
Datum: 31.05. 2023Ort: Thun
Datum: 31.05. 2023Ort: Münsingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Münsingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Münsingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Baden
Datum: 31.05. 2023Ort: Münsingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Baden
Datum: 31.05. 2023Ort: Liestal
Datum: 31.05. 2023Ort: Freiburg im Breisgau
Datum: 31.05. 2023Ort: Nuremberg
Datum: 31.05. 2023Ort: Fürstenfeldbruck
Datum: 31.05. 2023Ort: Berg
Datum: 31.05. 2023Ort: Penzberg
Datum: 31.05. 2023Ort: Tübingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Pfaffenhofen an der Ilm
Datum: 31.05. 2023Ort: Düsseldorf
Datum: 31.05. 2023Ort: Wentorf bei Hamburg
Datum: 31.05. 2023Ort: Munich
Datum: 31.05. 2023Ort: Wuppertal
Datum: 31.05. 2023Ort: Blomberg
Datum: 31.05. 2023Ort: Hemau
Datum: 31.05. 2023Ort: Leverkusen
Datum: 31.05. 2023Ort: Hagen
Datum: 31.05. 2023Ort: Berg
Datum: 31.05. 2023Ort: Düsseldorf
Datum: 31.05. 2023Ort: Kreischa
Datum: 31.05. 2023Ort: Stuttgart
Datum: 31.05. 2023Ort: Göttingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Bielefeld
Datum: 31.05. 2023Ort: Würzburg
Datum: 31.05. 2023Ort: Tübingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Tübingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Reinbek
Datum: 31.05. 2023Ort: Reinbek
Datum: 31.05. 2023Ort: Tegernheim
Datum: 31.05. 2023Ort: Wuppertal
Datum: 31.05. 2023Ort: Herrenberg
Datum: 31.05. 2023Ort: Kreischa
Datum: 31.05. 2023Ort: Kreischa
Datum: 31.05. 2023Ort: Kreischa
Datum: 31.05. 2023Ort: null
Datum: 31.05. 2023Ort: Tübingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Bielefeld
Datum: 31.05. 2023Ort: Reutlingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Sellin
Datum: 31.05. 2023Ort: Stuttgart
Datum: 31.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 31.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 31.05. 2023Ort: Ahlen
Datum: 31.05. 2023Ort: Jestetten
Datum: 31.05. 2023Ort: Düsseldorf
Datum: 31.05. 2023Ort: Winnenden
Datum: 31.05. 2023Ort: Heidenheim
Datum: 31.05. 2023Ort: Munich
Datum: 31.05. 2023Ort: Tübingen
Datum: 31.05. 2023Ort: Heidenheim
Datum: 31.05. 2023Ort: Füssen
Datum: 31.05. 2023Ort: Bad Saulgau
Datum: 31.05. 2023Ort: Bad Tölz
Datum: 31.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 31.05. 2023Ort: Betzdorf
Datum: 31.05. 2023Ort: Kreischa
Datum: 31.05. 2023Ort: Düsseldorf
Datum: 31.05. 2023Ort: Ahlen
Datum: 31.05. 2023Ort: Brunswick
Datum: 31.05. 2023Ort: Kreischa
Datum: 31.05. 2023Ort: Olsberg
Datum: 31.05. 2023Ort: Garmisch-Partenkirchen
Datum: 31.05. 2023Ort: Bad Salzuflen
Datum: 31.05. 2023Ort: Bad Salzuflen
Datum: 31.05. 2023Ort: Genève
Datum: 31.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 31.05. 2023Ort: Fribourg
Datum: 31.05. 2023Ort: Tschugg
Datum: 31.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 31.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 31.05. 2023Ort: Fribourg
Datum: 31.05. 2023Ort: Crans-Montana
Datum: 30.05. 2023Ort: Chur
Datum: 30.05. 2023Ort: Neuchâtel
Datum: 30.05. 2023Ort: Zürich
Datum: 30.05. 2023Ort: Neuchâtel
Datum: 30.05. 2023Ort: Fribourg
Datum: 30.05. 2023Ort: Crans-Montana
Datum: 30.05. 2023Ort: Gunten
Datum: 30.05. 2023Ort: Zürich
Datum: 30.05. 2023Ort: Sarnen
Datum: 30.05. 2023Ort: Neuchâtel
Datum: 30.05. 2023Ort: Chur
Datum: 30.05. 2023Ort: Neuchâtel
Datum: 30.05. 2023Ort: Genève
Datum: 30.05. 2023Ort: Thun
Datum: 30.05. 2023Ort: Ravensburg
Datum: 30.05. 2023Ort: Springe
Datum: 30.05. 2023Ort: Stuttgart
Datum: 30.05. 2023Ort: Karlsruhe
Datum: 30.05. 2023Ort: Aichach
Datum: 30.05. 2023Ort: Kehl
Datum: 30.05. 2023Ort: Heidenheim
Datum: 30.05. 2023Ort: Schrobenhausen
Datum: 30.05. 2023Ort: Haßfurt
Datum: 30.05. 2023Ort: Würzburg
Datum: 30.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 30.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 30.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 30.05. 2023Ort: Freiburg im Breisgau
Datum: 30.05. 2023Ort: Haßfurt
Datum: 30.05. 2023Ort: Frankfurt
Datum: 30.05. 2023Ort: Schwäbisch Hall
Datum: 30.05. 2023Ort: Fürstenfeldbruck
Datum: 30.05. 2023Ort: Düsseldorf
Datum: 30.05. 2023Ort: Troisdorf
Datum: 30.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 30.05. 2023Ort: Wörth an der Donau
Datum: 30.05. 2023Ort: Frankfurt am Main
Datum: 30.05. 2023Ort: Schwäbisch Gmünd
Datum: 30.05. 2023Ort: Monheim
Datum: 30.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 30.05. 2023Ort: Lünen
Datum: 30.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 30.05. 2023Ort: Lünen
Datum: 30.05. 2023Ort: Rostock
Datum: 30.05. 2023Ort: Göttingen
Datum: 30.05. 2023Ort: Bad Tölz
Datum: 30.05. 2023Ort: Waiblingen
Datum: 30.05. 2023Ort: Mönchengladbach
Datum: 30.05. 2023Ort: Cloppenburg
Datum: 30.05. 2023Ort: null
Datum: 30.05. 2023Ort: Sigmaringen
Datum: 30.05. 2023Ort: Stuttgart
Datum: 30.05. 2023Ort: Emstek
Datum: 30.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 30.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 30.05. 2023Ort: Davos Wolfgang
Datum: 29.05. 2023Ort: Schwäbisch Gmünd
Datum: 29.05. 2023Ort: Friedrichstadt
Datum: 29.05. 2023Ort: Düsseldorf
Datum: 29.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 29.05. 2023Ort: Groß-Gerau
Datum: 29.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 29.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 29.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 29.05. 2023Ort: Wuppertal
Datum: 29.05. 2023Ort: Wesseling
Datum: 29.05. 2023Ort: Neuburg an der Donau
Datum: 29.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 29.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 29.05. 2023Ort: Troisdorf
Datum: 29.05. 2023Ort: Schwäbisch Gmünd
Datum: 29.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 29.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 29.05. 2023Ort: Leverkusen
Datum: 29.05. 2023Ort: Bergisch Gladbach
Datum: 29.05. 2023Ort: Wuppertal
Datum: 29.05. 2023Ort: Bergisch Gladbach
Datum: 29.05. 2023Ort: Wipperfürth
Datum: 29.05. 2023Ort: Bergisch Gladbach
Datum: 29.05. 2023Ort: Mainz
Datum: 29.05. 2023Ort: Hildesheim
Datum: 29.05. 2023Ort: Coswig
Datum: 29.05. 2023Ort: Waldbröl
Datum: 29.05. 2023Ort: Monheim
Datum: 29.05. 2023Ort: Sankt Augustin
Datum: 29.05. 2023Ort: Wipperfürth
Datum: 29.05. 2023Ort: Bergisch Gladbach
Datum: 29.05. 2023Ort: Wuppertal
Datum: 29.05. 2023Ort: Windeck
Datum: 29.05. 2023Ort: Sankt Augustin
Datum: 29.05. 2023Ort: Wuppertal
Datum: 29.05. 2023Ort: Bergisch Gladbach
Datum: 29.05. 2023Ort: Windeck
Datum: 29.05. 2023Ort: Cologne
Datum: 29.05. 2023Ort: Bergisch Gladbach
Datum: 29.05. 2023Ort: Jugenheim in Rheinhessen
Datum: 29.05. 2023Ort: Waldbröl
Datum: 29.05. 2023Ort: Sigmaringen
Datum: 29.05. 2023Ort: Bad Tölz
Datum: 29.05. 2023Ort: Bad Tölz
Datum: 29.05. 2023Ort: Vechta
Datum: 29.05. 2023Ort: Offenbach
Datum: 29.05. 2023Ort: Bremen
Datum: 29.05. 2023Ort: Reutlingen
Datum: 29.05. 2023Ort: Sigmaringen
Datum: 29.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 29.05. 2023Ort: Reutlingen
Datum: 29.05. 2023Ort: Bad Driburg
Datum: 29.05. 2023Ort: Bad Driburg
Datum: 29.05. 2023Ort: Reutlingen
Datum: 29.05. 2023Ort: Cloppenburg
Datum: 29.05. 2023Ort: Bad Driburg
Datum: 29.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 29.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 29.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 29.05. 2023Ort: Sarnen
Datum: 29.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 29.05. 2023Ort: Schwyz
Datum: 29.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 28.05. 2023Ort: Leipzig
Datum: 28.05. 2023Ort: Aichach
Datum: 28.05. 2023Ort: Villingen-Schwenningen
Datum: 28.05. 2023Ort: Heidelberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Freiburg im Breisgau
Datum: 28.05. 2023Ort: Hausham
Datum: 28.05. 2023Ort: Friedberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Wesseling
Datum: 28.05. 2023Ort: Düsseldorf
Datum: 28.05. 2023Ort: Gronau
Datum: 28.05. 2023Ort: Friedberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Friedberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Heidelberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Friedberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Lübeck
Datum: 28.05. 2023Ort: Potsdam
Datum: 28.05. 2023Ort: Leipzig
Datum: 28.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Lübeck
Datum: 28.05. 2023Ort: Schwäbisch Gmünd
Datum: 28.05. 2023Ort: Friedberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Aichach
Datum: 28.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Lübeck
Datum: 28.05. 2023Ort: Aichach
Datum: 28.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Potsdam
Datum: 28.05. 2023Ort: Lübeck
Datum: 28.05. 2023Ort: Aichach
Datum: 28.05. 2023Ort: Münster
Datum: 28.05. 2023Ort: Frechen
Datum: 28.05. 2023Ort: Hildesheim
Datum: 28.05. 2023Ort: Frechen
Datum: 28.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 28.05. 2023Ort: Hildesheim
Datum: 28.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 28.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Schweinfurt
Datum: 28.05. 2023Ort: Stuttgart
Datum: 28.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 28.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 28.05. 2023Ort: Bad Tölz
Datum: 28.05. 2023Ort: Schweinfurt
Datum: 28.05. 2023Ort: Sigmaringen
Datum: 28.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 28.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 28.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 28.05. 2023Ort: Reutlingen
Datum: 28.05. 2023Ort: Offenbach
Datum: 28.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 28.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 28.05. 2023Ort: Schweinfurt
Datum: 28.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 28.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 28.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 28.05. 2023Ort: Cloppenburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 28.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 28.05. 2023Ort: Gunzenhausen
Datum: 28.05. 2023Ort: Sigmaringen
Datum: 28.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Hausham
Datum: 28.05. 2023Ort: Bornheim
Datum: 28.05. 2023Ort: Groß-Gerau
Datum: 28.05. 2023Ort: Wesseling
Datum: 28.05. 2023Ort: Aichach-Friedberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Potsdam
Datum: 28.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 28.05. 2023Ort: Lübeck
Datum: 28.05. 2023Ort: Dresden
Datum: 28.05. 2023Ort: Friedberg
Datum: 28.05. 2023Ort: Dübendorf
Datum: 28.05. 2023Ort: Tschugg
Datum: 28.05. 2023Ort: Zürich
Datum: 28.05. 2023Ort: Zürich
Datum: 28.05. 2023Ort: Zürich
Datum: 27.05. 2023Ort: Eggenstein-Leopoldshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Wesseling
Datum: 27.05. 2023Ort: null
Datum: 27.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Friedrichshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Friedrichshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Herborn
Datum: 27.05. 2023Ort: Betzdorf
Datum: 27.05. 2023Ort: Friedrichshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Betzdorf
Datum: 27.05. 2023Ort: Eggenstein-Leopoldshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Stuttgart
Datum: 27.05. 2023Ort: Lübeck
Datum: 27.05. 2023Ort: Betzdorf
Datum: 27.05. 2023Ort: Weinheim
Datum: 27.05. 2023Ort: Wuppertal
Datum: 27.05. 2023Ort: Weinheim
Datum: 27.05. 2023Ort: Betzdorf
Datum: 27.05. 2023Ort: Kassel
Datum: 27.05. 2023Ort: Eggenstein-Leopoldshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Taunusstein
Datum: 27.05. 2023Ort: Heidelberg
Datum: 27.05. 2023Ort: Wesseling
Datum: 27.05. 2023Ort: Bielefeld
Datum: 27.05. 2023Ort: Leinfelden-Echterdingen
Datum: 27.05. 2023Ort: Bielefeld
Datum: 27.05. 2023Ort: Coswig
Datum: 27.05. 2023Ort: Reinbek
Datum: 27.05. 2023Ort: Wien
Datum: 27.05. 2023Ort: Bad Driburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Elmshorn
Datum: 27.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 27.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 27.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 27.05. 2023Ort: Schweinfurt
Datum: 27.05. 2023Ort: Cloppenburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 27.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Eggenstein-Leopoldshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Cloppenburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Bad Schussenried
Datum: 27.05. 2023Ort: Heidelberg
Datum: 27.05. 2023Ort: Kassel
Datum: 27.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 27.05. 2023Ort: Kassel
Datum: 27.05. 2023Ort: Cloppenburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Potsdam
Datum: 27.05. 2023Ort: Herborn
Datum: 27.05. 2023Ort: Schönau am Königssee
Datum: 27.05. 2023Ort: Eggenstein-Leopoldshafen
Datum: 27.05. 2023Ort: Duisburg
Datum: 27.05. 2023Ort: Biel/Bienne
Datum: 27.05. 2023Ort: Zürich
Datum: 26.05. 2023Ort: St. Gallen
Datum: 26.05. 2023Ort: Genève
Datum: 26.05. 2023Ort: Thun
Datum: 26.05. 2023Ort: Münsingen
Datum: 26.05. 2023Ort: Olten
Datum: 26.05. 2023Ort: Olten
Datum: 26.05. 2023Ort: Genève
Datum: 26.05. 2023Ort: Genève
Datum: 26.05. 2023Ort: Schweinfurt
Datum: 26.05. 2023Ort: Oldenburg
Datum: 26.05. 2023Ort: Friedberg
Datum: 26.05. 2023Ort: Langen
Datum: 26.05. 2023Ort: Frankfurt
Datum: 26.05. 2023Ort: Langen
Datum: 26.05. 2023Ort: Bremen
Datum: 26.05. 2023Ort: Essen
Datum: 26.05. 2023Ort: Vechta
Datum: 26.05. 2023Ort: Koblenz
Datum: 26.05. 2023Ort: Lich
Datum: 26.05. 2023Ort: Emstek
Datum: 26.05. 2023Ort: Schweinfurt
Datum: 26.05. 2023Ort: Schwäbisch Hall
Datum: 26.05. 2023Ort: Friedrichshafen
Datum: 26.05. 2023Ort: Langen
Datum: 26.05. 2023Ort: Augsburg
Datum: 26.05. 2023Ort: Weilheim an der Teck
Datum: 26.05. 2023Ort: Minden
Datum: 26.05. 2023Ort: Hamburg
Datum: 26.05. 2023Ort: Bargfeld-Stegen
Datum: 26.05. 2023Ort: Schwäbisch Hall
Datum: 26.05. 2023Ort: Essen
Datum: 26.05. 2023Ort: Lich
Datum: 26.05. 2023Ort: Elmshorn
Datum: 26.05. 2023Ort: Frankfurt
Datum: 26.05. 2023Ort: Schwäbisch Hall
Datum: 26.05. 2023Ort: Herborn
Datum: 26.05. 2023Ort: Betzdorf
Datum: 26.05. 2023Ort: Munich
Datum: 26.05. 2023Ort: Augsburg
Datum: 26.05. 2023Ort: Nürtingen
Datum: 26.05. 2023Ort: Minden
Datum: 26.05. 2023Ort: Esslingen
Datum: 26.05. 2023Ort: Weilheim an der Teck
Datum: 26.05. 2023Ort: Augsburg
Datum: 26.05. 2023Ort: Berlin
Datum: 26.05. 2023Ort: Eggenstein-Leopoldshafen
Datum: 26.05. 2023Ort: Essen
Datum: 26.05. 2023Ort: Betzdorf
Datum: 26.05. 2023Ort: Herborn
Datum: 26.05. 2023Ort: Aichach
Datum: 26.05. 2023Ort: Kernen
Datum: 26.05. 2023Ort: Schwäbisch Hall
Datum: 26.05. 2023Ort: Weinheim
Datum: 26.05. 2023Ort: Lich
Datum: 26.05. 2023Ort: Plochingen
Datum: 26.05. 2023Ort: Minden
Datum: 26.05. 2023Ort: Langen
Datum: 26.05. 2023Ort: Lich
Datum: 26.05. 2023Ort: Frankfurt
Datum: 26.05. 2023Ort: Metzingen
Datum: 26.05. 2023Ort: Kassel
Datum: 26.05. 2023Ort: Neunkirchen
Datum: 26.05. 2023Ort: Klosterneuburg
Datum: 26.05. 2023Ort: Hildesheim
Datum: 26.05. 2023Ort: Rostock
Datum: 26.05. 2023Ort: Bielefeld
Datum: 26.05. 2023Ort: Neu-Isenburg
Datum: 26.05. 2023Ort: Hildesheim
Datum: 26.05. 2023Ort: Brunswick
Datum: 26.05. 2023Ort: Brunswick
Datum: 26.05. 2023Ort: Munich
Datum: 26.05. 2023Ort: Westerstede